Dyspepsja, czyli niestrawność, jest terminem określającym zespół nieprzyjemnych objawów związanych z okolicą nadbrzusza, takich jak odbijanie, zgaga, wczesne uczucie sytości, wzdęcia, brak apetytu, nudności czy wymioty. Przyczynami niestrawności są często nieodpowiednia dieta oraz nieprawidłowy styl życia.

Niestrawność – przyczyny

Za żywieniowych winowajców niektórych objawów niestrawności uznaje się:

• spożywanie obfitych, bogatych w tłuszcz oraz białko pokarmów, co może przedłużać czas trawienia posiłków,
• nadmierne połykanie powietrza podczas jedzenia w pośpiechu lub podczas spożywania 1-2 obfitych posiłków dziennie,
• nasilenie procesów fermentacyjnych flory bakteryjnej po spożyciu niektórych składników pożywienia (np. ciężkostrawnych węglowodanów zawartych m.in. w nasionach roślin strączkowych),
• wypijanie napojów gazowanych.

Dieta lekkostrawna

Dieta lekkostrawna jest modyfikacją żywienia podstawowego, ma na celu zapewnić jak najwyższy stopień trawienia pokarmu oraz przyswojenia składników odżywczych przy jak najmniejszym obciążeniu układu pokarmowego. Podczas diety lekkostrawnej dochodzi do eliminacji czynników drażniących przewód pokarmowy, czyli wybranych:

• produktów,
• potraw,
• technik kulinarnych.

Dieta lekkostrawna opiera się na odpowiedniej podaży energii oraz składników odżywczych, które należy dostarczać spożywając 4-5 niewielkich posiłków dziennie o stałych godzinach. Należy pamiętać, aby kolację spożywać najpóźniej 2 godziny przed snem.

Podczas diety lekkostrawnej szczególna uwaga przywiązana jest do błonnika, który działa drażniąco na przewód pokarmowy oraz wzmaga pracę jelit. Ilość błonnika w diecie łatwostrawnej jest ograniczona do 20 gram dziennie, co można osiągnąć:

• spożywając młode warzywa i dojrzałe owoce,
• usuwając zdrewniałe części roślin, łodyg, pestek i skórek z owoców i warzyw,
• rozdrabniając produkty roślinne poprzez przetarcie, pokrojenie, ugotowanie, dzięki czemu będą mniej drażniły przewód pokarmowy,
• wydłużając czas gotowania produktów, przez co błonnik pokarmowy ulegnie rozluźnieniu i częściowej hydrolizie, czyli w pewnym stopniu się rozpadnie,
• ograniczając produkty wzdymające, marynaty, wędzonki oraz używki.

Niestrawność – zalecane produkty

Dieta lekkostrawna opiera się na produktach zbożowych z wysokiego przemiału, co pozwala na ograniczenie błonnika w diecie. Zaleca się pieczywo pszenne, najlepiej czerstwe, oraz suchary. Pieczywo typu graham może być spożywane w bardzo ograniczonej ilości. Kasze należy wybierać drobne, czyli krakowską, manną, jęczmienną oczyszczoną, ale także ryż i drobne makarony.

Warzywa w diecie łatwostrawnej powinny być młode, pozbawione skórek i pestek, przeciwwskazane są wszelkiego rodzaju kapusty, cebula, szczypior, papryka, ogórki, rzodkiewki oraz kukurydza. Należy się wystrzegać nasion roślin strączkowych, warzyw z zasmażkami oraz konserwowanych octem. Ziemniaki zaleca się wybierać gotowane, mogą być przyrządzone w postaci tłuczonej bądź puree.

Dieta lekkostrawna powinna zawierać dojrzałe owoce, bez pestek i skórek, najlepiej podawane w formie przetartej. Należy wyeliminować z diety owoce niedojrzałe, śliwki, gruszki, agrest, czereśnie, ale też owoce suszone oraz orzechy.

Mięso należy wybierać chude, najlepiej cielęcinę, wołowinę, drób bez skóry, natomiast chudsze części wieprzowiny, np. szynkę, schab można podawać w umiarkowanych ilościach. Wędliny również należy preferować chude, najlepiej drobiowe, zrezygnować ze spożycia przetworów mięsnych typu parówki, pasztety, konserwy.

Warto włączyć do diety chude ryby (np. dorsz, leszcz, morszczuk, sola, szczupak) w ilości 2-3 sztuki tygodniowo, jeśli są dobrze tolerowane można również okazyjnie spożywać ryby tłuste, np. łososia.

Jaja najlepiej spożywać w formie gotowanej na miękko bądź jako jajecznica przyrządzona na parze, jaja sadzone lub omlety. Zaleca się zrezygnować z jaj gotowanych na twardo bądź smażonych w tradycyjny sposób.

Mleko zaleca się spożywać do 2 % tłuszczu, szczególnie polecane są naturalne fermentowane produkty mleczne, czyli jogurty, kefiry i maślanki. Należy zrezygnować ze spożycia serów podpuszczkowych (tzw. żółte, topione, pleśniowe) na korzyść serów twarogowych chudych bądź półtłustych.

W diecie lekkostrawnej tłuszcze powinny występować w formie masła, margaryn miękkich, oliwy z oliwek, olejów roślinnych oraz słodkiej śmietanki. Należy zrezygnować ze spożycia śmietany.

Potrawy należy doprawiać łagodnymi przyprawami, poleca się: tymianek, bazylię, lubczyk, majeranek, rozmaryn, kminek, majeranek, koper zielony, sól, sok z cytryny, majeranek, goździki, cynamon oraz w ograniczonych ilościach cukier. Przeciwwskazane są natomiast przyprawy takie jak pieprz, ocet, musztarda, papryka oraz pikle.

Podczas diety lekkostrawnej można spożywać słodycze w formie miodu, dżemów bez pestek, kompotów, galaretek, pasteryzowanych przetworów owocowych, można też spożywać czerstwe ciasto drożdżowe.

Dozwolonymi napojami są: herbata, herbatki owocowe oraz ziołowe, mleko, napoje owocowe oraz soki warzywne (najlepiej przygotowane własnoręcznie) oraz kawa jeśli brak przeciwwskazań. Należy pamiętać, aby nie popijać posiłków bezpośrednio, gdyż płyny rozrzedzają enzymy trawienne powodując tym samym gorsze trawienie pokarmu.

Potrawy szczególnie polecane na diecie lekkostrawnej to:

• różnego rodzaju zupy, z wyjątkiem kapuśniaka, ogórkowej, zup z nasion strączkowych, zaprawianych zasmażkami i zup w proszku,
• mięso oraz ryby gotowane, pieczone (w folii aluminiowej, pergaminie, rękawie), duszone bez wcześniejszego obsmażania,
• potrawki, pulpety, budynie z mięsa oraz ryb,
• budynie z kasz z dodatkiem mięsa, warzyw, owoców,
• lane kluski, leniwe pierogi z umiarkowanym dodatkiem mąki,
• domowe kompoty, kisiele, galaretki, musy z owoców dozwolonych.

Niestrawność a techniki kulinarne

Do szczególnie polecanych technik kulinarnych zaliczane jest gotowanie w wodzie oraz na parze, szczególnie w połączeniu z rozdrobnieniem pokarmu, jego miksowaniem czy przecieraniem. W diecie łatwostrawnej jako zalecaną obróbkę termiczną klasyfikuje się pieczenie w folii aluminiowej, pergaminie bądź rękawie oraz tzw. smażenie na parze, czyli ogrzewanie produktu w łaźni wodnej z niewielką ilością masła. Należy zrezygnować z tradycyjnego smażenia oraz tradycyjnego pieczenia i zapiekania potraw.

Polecanym sposobem na zagęszczanie potrawy jest dodanie zawiesiny mąki w wodzie, mleku lub w słodkiej śmietance, niewskazane jest natomiast sporządzanie zasmażek. Spulchnianie potraw można wykonywać za pomocą ubitych białek jaj bądź namoczonej bułki w wodzie lub mleku, dozwolone jest zaciąganie potraw żółtkiem oraz zaprawianie masłem.

Posiłki należy spożywać powoli, bez pośpiechu, dokładnie przeżuwając pokarm, nie łykać dużych kęsów. Podczas jedzenia należy skupić się na wykonywanej czynności, nie prowadzić w tym czasie rozmów ani nie wykonywać innych czynności, jak oglądanie telewizji, czytanie książki. Należy też zrezygnować z picia napojów gazowanych, żucia gumy, ssania twardych cukierków, palenia papierosów oraz z żucia wyrobów tytoniowych.